منظور از پزشکی جایگزین یا درمان جایگزین، طب جایگزین یا طب مکمل، تمامی روش‌های درمانی است که در حیطهٔ پزشکی رسمی (مدرن) قرار نگرفته‌است یا اثربخشی آن‌ها اثبات نشده، رد شده، غیرقابل اثبات یا زیان بخش است. امروزه، درمان‌های جایگزین به‌عنوان شبه‌علم شناخته می‌شوند. انسان در درازای تاریخ، شیوه‌های گوناگونی برای درمان و بهداشت به‌کار برده‌است؛ از طب سنتی تا هومیوپاتی، گیاه‌درمانی، سنگ‌درمانی، آب‌درمانی، فرا درمانی، انرژی‌درمانی، پزشکی کهن ایرانی، مصری، چینی و پزشکی سلولی. درمان‌های جایگزین، مشخصاً روش‌هایی هستند که مورد تأیید دانش پزشکی قرار نگرفته‌اند. آن بخش‌هایی از روش‌های سنتی که قابلیت اثبات علمی دارند، بیشتر به عنوان طب مدرن یا دانش پزشکی شناخته می‌شوند و عنوان درمان جایگزین ندارند. همهٔ روش‌های پزشکی جایگزین یا مکمل، در فرایند درمان، دارای بخشی غیرقابل تعریف یا حلقه‌ای گم‌شده هستند که از دیدگاه علم قابل بررسی نیست. این مسئله که در این نوع پزشکی، از بیمار چه خواسته می‌شود، مشخص است و تأثیر آن بر بیمار نیز قابل ثبت و ضبطِ دقیق علمی و قابل تکرار و تجربه است، اما بهبود از نگاه علمی قابل توجیه نیست.